SİZ ZORBA MISINIZ ?
Kamu ve özel kurum işyerlerinde dikey çalışma (amir-memur,üst-ast ) yönetimleri mevcuttur. Çalışma ortamlarında,siz mobbing mağduru,ya zorba yada seyircisiniz.Bunun için mobbing’e değinmek istiyorum.
Latince: mobile vulgus, Kararsız kalabalık, şiddete yönelmiş topluluk, İngilizce: mob Kanun dışı, çete, düzensiz kalabalık,Kitle halinde saldırmak, birinin başına toplanmak, İngilizce: mobbing Psikolojik şiddet, yıldırma, kuşatma, taciz, rahatsızlık etme, sıkıntı verme anlamına gelmektedir.
Tarihçe ; 1960’lı yıllarda Avusturyalı araştırmacı Konrad Lorenz, sürüdeki bazı hayvanların bir araya gelerek, içlerinden birini kuşatıp, onu sürüden kovmalarına mobbing demiştir. İsveçli bir hekim Dr. Peter Heinemann, çocuklar arasında gözlemlediği ve çocukların birbirlerine karşı gösterdiği benzer bir davranışı tanımlamıştır.
Heinemann, günümüzde mobbing olarak isimlendirilen bu davranışın ciddiyetini ve bu davranışın insanı izolasyona ve hayal kırıklığına sürükleyip, intihara neden olabileceğini belirtmek için de Lorenz’in mobbing terimini kullanmıştır.
• 1980’li yıllarda Dr. Heinz Leymann’ın mobbing kavramının iş hayatındaki baskı, şiddet ve yıldırma hareketlerini tanımlamak amacıyla kullandığı görülmektedir.
• İsveç ve Almanya’da yaptığı araştırmalar sonucu taciz ve yıldırma olaylarının geniş boyutta yer aldığını ortaya koymuştur.
• Leymann göre “mobbing yada psikolojik terör” örgütlerde çalışanlar veya üstler ile çalışanlar arasındaki çatışma yüklü iletişim olarak ve belirli bir süre boyunca, kişinin verimini etkileyici şekilde doğrudan veya dolaylı bir saldırı yapıyor ve bu ayrımcılık olarak hissediliyorsa mobbing’den söz edilebilir.
• Leymann’a göre mobbing: “ bir veya birkaç kişi tarafından bir diğer kişiye yönelik (nedeni, düşünce ve inanç ayrılığından kıskançlık ve cinsiyet ayrımına kadar çok çeşitli olabilen), sistematik bir biçimde, düşmanca ve ahlak dışı bir iletişim yöneltilmesi şeklinde ortaya çıkan bir çeşit psikolojik terör”
• Dr.Heinz Leymann, 45 ayrı mobbing davranışı tanımladı ve bunları davranışın özelliğine göre 5 grupta topladı.
*Birinci gurup: Kendini Göstermeyi ve İletişim olanaklarını Etkilemek
Üstünüz kendinizi gösterme olanaklarınızı kısıtlar.
• Sözünüz sürekli kesilir.
• Meslektaşlarınız veya birlikte çalıştığınız kişiler kendinizi gösterme olanaklarınızı kısıtlar.
• Yüzünüze bağırılır ve yüksek sesle azarlanırsınız.
• Yaptığınız iş sürekli eleştirilir.
• Özel yaşamınız sürekli eleştirilir.
• Telefonla rahatsız edilirsiniz.
• Sözlü tehditler alırsınız.
• Yazılı tehditler gönderilir.
• Jestler ve bakışlarla ilişki reddedilir.
• İmalar yoluyla ilişki reddedilir.
İkinci grup: Sosyal İlişkilere Saldırılar
• Çevrenizdeki insanlar sizinle konuşmazlar.
• Kimseyle konuşamazsınız, başkalarına ulaşmanız engellenir.
• Size diğerlerinden ayrılmış bir işyeri verilir.
• Meslektaşlarınız sizinle konuşması yasaklanır.
Üçüncü grup: İtibarınıza Saldırılar
• İnsanlar arkanızdan kötü konuşur.
• Asılsız söylentiler ortada dolaşır.
• Gülünç durumlara düşürülürsünüz.
• Akıl hastasıymışsınız gibi davranılır.
• Psikolojik değerlendirme/inceleme geçirmeniz için size baskı yapılır.
• Bir özrünüzle alay edilir.
• Sizi gülünç düşürmek için yürüyüşünüz, jestleriniz veya sesiniz taklit edilir.
• Dini veya siyasi görüşünüzle alay edilir.
• Özel yaşamınızla alay edilir.
• Milliyetinizle alay edilir.
• Özgüveninizi olumsuz etkileyen bir iş yapmaya zorlanırsınız.
• Çabalarınız yanlış ve küçültücü şekilde yargılanır.
• Kararlarınız sürekli sorgulanır.
• Alçaltıcı isimlerle anılırsınız.
• Cinsel imalar.
Dördüncü grup: Kişinin Yaşam Kalite ve Mesleki Durumuna Saldırılar
• Sizin için hiçbir görev yoktur.
• Size verilen işler geri alınır, kendinize yeni bir iş bile yaratamazsınız.
• Sürdürmeniz için anlamsız işler verilir.
• Sahip olduğunuzdan daha az yetenek gerektiren işler size verilir.
• İşiniz sürekli değiştirilir.
• Özgüveninizi etkileyecek işler verilir.
• İtibarınızı düşürecek şekilde, niteliklerinizin dışındaki işler size verilir.
• Size mali yük getirecek genel zararlara sebep olunur.
• Eviniz ya da işyerinize zarar verilir.
Beşinci grup: Kişinin Sağlığına Doğrudan Saldırılar
• Fiziksel olarak ağır işler yapmaya zorlanırsınız.
• Fiziksel şiddet tehditleri yapılır.
- Gözünüzü korkutmak için hafif şiddet uygulanır.
- Fiziksel zarar.
• Doğrudan cinsel taciz.
Mobbing’ten Etkilenme Dereceleri:
Birinci derecede etkilenme (en az):
• Ağlar, zaman zaman uyku bozuklukları, alınganlık ve konsantrasyon güçlüğü çeker.
• Direnmeye çalışır, erken aşamalarda kaçar ya da aynı işyerinde veya başka bir yerde rehabilite edilir.
İkinci derecede etkilenme:
• Direnemez, kaçamaz, geçici yada uzun süren zihinsel/bedensel rahatsızlıklar çeker ve işe geri dönmekte zorlanır.
• Yüksek tansiyon, kalıcı uyku bozuklukları, mide ve bağırsak sorunları çeker, aşırı kilo alır yada kaybeder, depresyona girer.
• Alkol yada ilaç bağımlılığı başlar, işyerinden kaçmak için sık sık izin alır, yalnız kalma, otomobil kullanma v.b. sebepsiz korkular duyar.
• Tıbbi yardıma gereksinim başlar.
Üçüncü derecede etkilenme (en çok):
• İş yapamaz hale gelir ve çalışma hayatına geri dönemez.
• Fiziksel ve ruhsal zarar görme rehabilitasyonla düzeltebilecek durumda olamaz.
• Kişi deprem, büyük trafik kazası gibi travma geçirmişçesine dehşet içinde yaşar, şiddetli depresyon, panik ataklar, anksiyete , kalp krizleri, ciddi hastalıklar baş gösterir, kazalar, intihar girişimleri ve üçüncü kişilere karşı şiddet görülür.
• Tıbbi ve psikolojik yardım zorunlu hale gelir. Mobbing’in İşletmeler Üzerine Etkileri
• İşin niteliği ve niceliğinde düşüş,
• İletişim ve takım çalışmasının bozulması, çalışanlar arasında hoş olmayan ilişkiler,
• Dedikodu ve şüphecilik nedeniyle artan işgücü devri,
• Hastalık izinlerinin artması,
• Saygınlık ve güvenilirlikte kayıplar,
• Danışmalık hizmetlerinin maliyetinde artış,
• İşsizlik sigortası talepleri ve tazminatlar,
• Davalar
SAĞLIK KOLUNDA MOBBİNG
- Sağlık işkolunda şiddet iş yerindeki tüm şiddetin % 25’ini oluşturmaktadır.
• Sağlık işkolunda şiddet tüm ülkelerde ve tüm sağlık meslekleri arasında yaygındır.
• Sağlık işkolunda çalışanların yarısından fazlası sözel-psikolojik şiddet gibi şiddetin bazı türlerinden etkileniyor.
• “Bazı psikiyatrik bölümlerde, çalışanlar üzerinde saldırı oranları yılda 100 çalışanda 100 olaydan daha çoktur ve Virginia’da yürütülen bir çalışmada“Bugün, hasta bakımı ile ilgili şiddet, bütün sağlık organizasyonlarında çok tehlikeli olmaya başlamıştır” diye bildirmiştir.
• Ayrıca Virginia’da yapılan bir çalışmada “Sağlık çalışanları, diğer bütün iş kollarına göre kesinlikle en yüksek saldırı oranına sahiptir.” diye bildirir.
• Hastanede çalışan herhangi biri şiddet kurbanı olmasına rağmen, hastalarla en çok direkt bağlantı içinde olan hemşireler ve yardımcılar daha yüksek risktedir.
• Artan şiddet riski diğer hastane çalışanlarını, acil çalışanlarını ve hastane güvenlik görevlilerini kapsamaktadır.
• Fiziksel şiddetteki yıllık oran 100 hemşire başına %13.2 iken, psikolojik şiddet de (mobbing) bu oran %38.8 olarak saptanmıştır*.
• İngiltere’de; hastanelerde personel saldırılarının artış göstermesinden dolayı, hastane içinde polis karakolları kuruluyor.** (Health & Safety Organizer, UNISON, February 2003)
• Taylan’da: hemşirelerin %19.7’si, • Bosna’da; doktorların % 76’sı,,
TÜRKİYE’DE SAĞLIK ÇALIŞANLARINDA SIKLIK
- Kütahya’da; hastane çalışanlarının %28.8’i,mobbing’e maruz kaldığı bulunmuştur.
• Muğla’da birinci basamak sağlık çalışanlarının %31.1’i mobbing’ e maruz kalmıştır.
• Mobbing uygulayanların %70.3’ü üst düzeydeki sağlık çalışanı ve %56.8’i erkektir. Hemşire(%39.4) Sağlık memuru(%33.3) Doktor(%29.4) Memur(%28.6) Ebe(%27.5) Laborant(%25.0)
• Mobbing uygulayanların %70.3’ü üst düzeydeki sağlık çalışanı ve %56.8’i erkektir.
• Çalışanların %54.1’i üstlerinin kendilerini ifade etmesine izin vermediklerini, %40.5’i kendisine yetkinliği olmayan konularda işler verildiğini, %49.5’ i iş yerinde kendisine yüksek sesle bağırıldığını bildirmiştir. 
• Mobbing kurbanlarının %64.9’unun işe yoğunlaşamadığı,
• %50’sinin adli birimlere şikayet ettiği,
• % 43.2’sinin mobbing karşısında hiçbir şey yapmadığı,
• %37.8’inin iş doyumsuzluğu yaşadığı bulunmuştur.
• Mobbing bildiriminden sonra çoğunlukla (%66.6) kurum tarafından önlem alınmamıştır.Bursa’da, sağlık, eğitim, emniyet çalışanlarında,
• Mobbing sıklığı; %55’i,
• sağlık çalışanları en fazla,
• gençler, idari görevi olanlar bekarlar en fazla,Erkekler, amir/kıdemliler daha çok mobbing uyguluyor.
Muğla Devlet Hastanesinde çalışan hemşirelerin;
• %66.4’ü mobbing
• %22.4’ü cinsel taciz
• %77.2’si sözlü şiddet
• %24.7’si fiziksel şiddetle karşılaşmıştır.
• ÇSG İletişim Merkezi’ne (Alo 170) 19 Mart 2011’den itibaren 1723 mobbing şikayeti.
• En fazla şikayetinin yapıldığı işyeri kamu hastaneleri.
• “Kamu hastaneleri 112, MEB 106, özel hastaneler 85, mağazalar 93, üniversiteler 52, taşeron şirketler 44, Türk Silahlı Kuvvetleri 32, iletişim 28, inşaat 28, güvenlik 27, turizm 26, Emniyet GM. 21, bankacılık 17, Tarım ve Köy İşleri 11, Kültür ve Turizm B. 10, Maliye B. 9, Adalet B. 9 hizmet 18 ve kaymakamlıklar 9.”
Çalışanların güvenli ve sağlıklı bir çalışma ortamı ve koşullarına sahip olma hakları, Avrupa Sosyal Şartı’nın II. bölümünün 3. Maddesi*, İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi’nin 23. Maddesinde** düzenlenmiş olup, Devletin bu ödevini yerine getirerek çalışanları koruma yükümlülüğü ise Anayasa’nın 48. Maddesinde*** düzenlenmiştir.
Çalışanlara yönelik olan şiddet türleri ve yaptırımları Türk Ceza Kanunu’nun ilgili bazı maddelerinde düzenlenmiştir:
Öldürmeyle ilgili; Madde 81, 82, 83, 84, 85,
Yaralamayla ilgili; Madde 86, 87, 88, 89,
Cinsel tacizle ilgili; Madde 105,
Şantajla ilgili; Madde 107,
Hakaretle ilgili; Madde 125,
Tehditle ilgili; Madde 106,
Cebirle ilgili; Madde 108 gibi düzenlemeler mevcuttur. 01.07.2012 tarihinde yürürlüğe girecek olan 11.01.2011 tarihli Türk Borçlar Kanunu’nun 417. Maddesinde“İşveren, hizmet ilişkisinde işçinin kişiliğini korumak ve saygı göstermek ve işyerinde dürüstlük ilkelerine uygun bir düzeni sağlamakla, özellikle işçilerin psikolojik ve cinsel tacize uğramamaları ve bu tür tacizlere uğramış olanların daha fazla zarar görmemeleri için gerekli önlemleri almakla yükümlüdür” hükmü yer almaktadır*. .
• Ayrıca işyerlerinde mobbing’in önlenmesi konusunda 19.03.2011 tarihli Başbakanlık Genelgesi yayınlanmıştır.
• Psikolojik şiddetle ilgili ise 4857 sayılı İş Kanunu’nda 24, 77, 83 ve 88 Maddelerinde dolaylı olarak bazı düzenlemeler yer almaktadır .
MOBBİNG DE NE YAPILMALI ?
Birinci adım;Yaşanılan sürecin adı konmalı
ikinci adım ;Önlem alınmalı:
• Bireysel
Bireysel:
• Zorbalığa açıkça itiraz edilmelidir.
• Anlamsız emirler ve uygulamalar yazılı olarak kaydedilmelidir.
• İlk fırsatta zorbalar yetkili amirlere rapor edilmelidir.
• Gerekirse tıbbi ve psikolojik yardım alınmalı ve kanıtlandırılmalıdır.
• Sağlık çalışanı iş arkadaşlarıyla durumu paylaşmalıdır.
• Sağlık çalışanı kendine güvenmeli ve sevdiği unsurlardan güç almalıdır.
• Sağlık çalışanına stresle başa çıkma yolları öğretilmelidir.
Kurumsal
• Örgütsel liderliğin kurumsallaştırılması
• Örgütsel kültür ve iklimin yeniden tasarımı.
• Örgütsel sağlığın geliştirilmesi.
• Mobbinge karşı örgütsel empati.
• Mobbinge karşı açık yönetim.
• İşin insancıllaştırılması Gerekmektedir.
Dr.Cengiz AYDOĞDU
AİLE HEKİMİ
ADYED Sağlık Komisyonu Başkanı
MOBİNGLE MÜCADALE DERNEĞİ YÖN.KUR.ÜYESİ
Son Yorumlar