Sağlıklı Bir Gebelik İçin Neler Yapılmalı? (Dr.Cengiz AYDOĞDU)

Gebelik dönemini sağlıklı olarak geçirmek anne adayının davranışlarına ve alışkanlıklarına bağlıdır. Bu süreç kadınların yaşamında normal yaşantının dışına çıkan, rutin alışkanlıklara mola verildiği, belirli kurallara uyulması gereken bir dönemdir. Genellikle gebe kalan kadınlar, gebelik başlangıcından sonra rutin doktor kontrollerine başlarlar. Ancak gebe kalmayı düşünen kadının öncesinde doktora giderek, gebelik dönemi için bir hazırlık sürecinden geçmesi son derece önemlidir. Sağlıklı bir gebeliğin temeli bu şekilde atılacaktır. Bu süreçte anne karnında bebeğe ait tespit edilecek sorunların bir bölümü, daha bebeğiniz anne karnındayken tedavi edilebilir. Bu nedenle gebelik süreci emek verilmesi gereken bir dönemdir.

Gebelik sürecinde kadınların gebe kalındığı andan itibaren doktor kontrolüne girmesi gerekir. Anne adayında herhangi bir risk söz konusu olmadığı zaman 28. gebelik haftasına kadar periyodik olarak dörder haftada bir kontrole gidilmesi gerekir. Bu aşamadan sonra 36 haftaya kadar her iki haftada bir defa kontrole gitmeleri, bundan sonraki dönemlerde ise her hafta kontrollerin düzenli olarak yapılması gerekir. Gebelikte kadınların sağlıklı bir süreç geçirmesi ve riskler açısından değerlendirilmesi için, gebeliğin üçer aylık dönemlerinde farklı değerlendirmeler yapılır. Gebelik döneminde kadınlar ihmal etmeden hem rutin kontrollerini yaptırmalı, hem de oluşabilecek acil durumlarda doktora gitmelidir. Anne adaylarında risk faktörlerinin fazla olması durumunda her belirti önemsenerek, doktorla paylaşılmalıdır.

Sağlıklı bir gebelik için nelere dikkat edilmelidir?

• Sağlıklı bir gebelik kadınlarda gebelik öncesi yapılacak hazırlıklarla başlar. Hamile kalmayı planlayan kadınlar, bu aşamada bir jinekolog tarafından değerlendirilmelidir. Bunun yapılmasına fırsat bulunmazsa, gebeliğin öğrenilmesinden sonra hemen doktor kontrolüne girilmelidir.
• Gebelik döneminde folik asit kullanımı çok önemlidir. Gebelik planlaması erken yapıldığında, folik asit takviyesi en az 3 ay önce başlamalıdır.
• Gebelikten önce yapılacak muayenede ya da gebelikteki ilk muayenede kadında hepatit, rubella antikorları, toksoplazma ve tiroit fonksiyonlarının değerlendirilmesi için TSH değerlerine bakılmalıdır.
• Bu dönem kadında fizyolojik bir süreç olmasına rağmen, bazı konulara dikkat edilmelidir. Alkol ve sigara alışkanlığı varsa, bu terk edilmelidir. Gebe kadınlar sigara içmiyorsa bile, sigara içilen ortamlardan uzak durmaları gerekir. Bu dönemde kadınların kafein içeren çay, kahve gibi içeceklerden de uzak durması gerekir.
• Sağlıklı bir gebelik için düzenli ve sağlıklı bir beslenme düzeni kurulmalıdır. Bunun yanında düzenli uyku alışkanlığı edinilmelidir. Ağır işlerden uzak durulmalı, stres yaratacak durumların içine girilmemelidir. Beslenmede taze sebze ve meyve tüketmeye, et, balık, tavuk, yumurta, süt gibi proteinden zengin besinler yemeye çalışılmalıdır. Çiğ et ve et ürünlerinden kaçınılmalı, dondurulmuş besinler yenmemelidir. Gıdaların iyi yıkanması, süt ve süt ürünlerinin pastörize olmasına dikkat edilmelidir. Yemek aralarını kısa tutarak, az ve sık yenmelidir. Aç kalmamaya dikkat edilmelidir.
• Gebelikten önce kronik bir hastalığı olan kadınların ve ilaç kullanması gereken hamilelerin bunu doktoruna bildirmesi gerekir. Özellikle şeker hastalarının ve yüksek tansiyon sorunu olanların bunu ihmal etmemesi gerekir.
• Gebelik süresince kadınları bulaşıcı hastalıklara karşı kendilerini koruması gerekir. Bu nedenle bulaşıcı hastalıkların daha yaygın olduğu okul çocuklarından uzak durulması gerekir.
• Bu dönemde sıcak banyo ve sauna gibi sıcak yerlerden uzak durulmalıdır. Ayrıca röntgen merkezlerinden, manyetik alanlardan kendilerini korumaları gerekir.
• Sağlıklı bir gebelik için kadınların düzenli olarak doktor kontrolüne gitmesi önemlidir. Bu dönemde alınacak tedbirlerin doktorun bilgisi dâhilinde uygulanması gerekir.

Sağlıklı bir gebelik için folik asitin önemi nedir?

Gebelik sürecinde kadında folik asit seviyesinde azalma olur. Folik asit eksikliğinde gebeliklerde düşük doğum ağırlığı, megaloblastik anemi ve fetal anomali oranı yükselme gösterir. Folik asit gebelik döneminde yararlı olduğu kanıtlanmış olan tek vitamindir. Gebelik döneminde nöral tüpün kapanma sürecinde yani döllenmeden sonraki ilk 3-4 hafta boyunca folik asit mutlaka alınmalıdır. Folik asit faydaları açısından gebelik öncesinde kullanılmaya başlamalı ve gebelik döneminde 3 ay süreyle kullanılmalıdır. Ancak gebe kadınların çok azı gebelik öncesi dönemde folik asit kullanmaya başlar. Çoğu gebe kadınlar ise folik asit kullanmaz. Gebe kalmayı planlayan kadınlar gebelikten önce folik asit açısından zengin olan yeşil yapraklı yiyecekleri tüketmesi gerekmektedir.

Sağlıklı bir gebelik için muayenelerde hangi tetkikler yapılmalıdır?

Gebelik için yapılan ilk muayenede kan ve idrar tahlilleri yapılarak, ultrasonla gebelik tam olarak belirlenir. Gebeliğin ilk 3 ayında bebekte genetik bir anormalliğin olup olmadığını belirlemek için, ikili test adı verilen tarama testinin yapılması gerekir. Anne adayının kanındaki özelliklerinin bakıldığı test sırasında, ultrasonla bebeğe ait olan ölçümlerde yapılmaktadır. Bu arada bebeğin ense kalınlığı ölçülmektedir. Bunun sebebi ense kalınlığı arttıkça bebeklerde genetik anormallikler ve kalple ilgili anormallikler artmaktadır.

16 ve 18. haftalar arasında yapılan üçlü testle bebeğin down sendromu gibi risk faktörleri belirlenebilir. Gebeler ilk hamilelikleri olduğunda bebeğin hareketlerini genellikle 5. ayda hissetmeye başlar. Gebelik sayısının artmasıyla bu süre daha erken bir döneme çekilir. Bebeğin hareketlerinde farklılık hissedilmesi halinde doktora gidilmesi gerekir. Bu süreçte renkli ultrasonografi yapılıp bebeğin iç organları ve vücut yapısı incelenir. Anne ve bebek arasında olan kan akımları kontrol edilmelidir. Gebelik döneminde oluşan kanamalarda, akıntılarda mutlaka doktora bilgi verilmelidir.  Bu süreçte gebe kadında vajinal akıntılar normal kabul edilirken, bu akıntının renginde koyulaşma, sarı yeşil renk ya da peynirimsi bir görünüm ile kötü koku olması halinde bunun bir enfeksiyonu işaret etmesi yüzünden mutlaka tedavi ettirilmesi gerekir. Çünkü zamanında müdahale edilmediğinde enfeksiyon rahme doğru ilerleyeceğinden, gebe kadında suların erken gelmesi ve erken doğum riski meydana gelecektir. Gebeliğin sağlıklı bir şekilde devamının sağlanması için, bu süreçte olan her belirtiye dikkat edilmelidir.

Gebelikte kadın için risk faktörleri nedir?

Gebelik sürecine girmeden önce kadının sağlığı yönünden bazı etkenlerin dikkate alınması, gebeliğinin sağlıklı geçmesini sağlayacaktır. Bu risk faktörleri ise;

Anne adayının yaşı: Kadınlar açısından ideal gebelik yaşı 18-35 yaş arasındadır. Bu yaşlardaki kadında anatomi ve fizyoloji gebeliği daha iyi tolere edebilir. Fakat bu yaşların dışında da çok sayıda gebelik yaşanmaktadır. Bu yaşların dışındaki gebeliklerde anormal durumlar daha fazla yaşanır.

Anne adayının gebelikten önceki kilosu: Gebeliği planlayan kadınların fazla kilolu olması anormal sorunların oluşmasına neden olabilir. Anne adayının normal kilosunu belirlemek için vücut kitle indeksi hesaplanır. Vücut kitle indeksinin 20’nin altında olması zayıf olduğunu, 30’un üstünde olması ise şişman oluğunu gösterir. Düşük kilolu olan kadınların normal koşullarda beslenmesi ve kilo alması halinde gebelikte sorun yaşanmayabilir. Ancak fazla kilosu olan kadınlar gebeliklerde sorun yaşayabilir. Bu yüzden anne adayları gebelik öncesindeki kilolarına dikkat etmeli, gebelikte beslenmelerine önem vermelidir. Bu sayede sağlıklı bir gebelik süreci geçirebilirler.

Anne adayının daha önce geçirdiği operasyonlar: Kadının daha önce geçirmiş olduğu bütün jinekolojik operasyonlar, pelviste yapışıklıklara sebep olur. Bu etkiler genellikle mesane ve uterusun arasında, kalın bağırsağın sonuyla uterusun arka duvarında, yumurtalık ve tüpler arasında meydana gelir. Bazen de ince bağırsakları etkileyecek düzeyde olabilir.