KANSEREDE ERKEN TEŞHİS VE YAŞAM TARZI (Dr.Cengiz AYDOĞDU)
KANSER ERKEN TEŞHİS VE YAŞAM TARZIKANSERDE ERKEN TEŞHİS VE YAŞAM TARZI
KANSER NEDİR ?
Kanser, hücrelerin kontrolsüz olarak sürekli çoğalması ve normal olmayan hücrelerin uzakta veya yakındaki başka organlara da yayılması sonucu, insanı kısa zamanda ölüme götüren bir hastalıktır.
KANSERDEN NE ZAMAN ŞÜPHELEN MELİSİNİZ ?
CİLT
Renk, şekil ve büyüklüğü değişen, çabuk kanayan veya ülserleşen benler,
İyileşmeyen yaralar varsa,
Ve uzun süreli güneş ışığına maruz kalıyorsanız…
AĞIZ İÇİ VE BOĞAZ
Ağızda iyileşmeyen ağrılı/ağrısız yaralar,
Ağız içi ve dudakta beyaz veya kırmızı plaklar, kitle veya sertlikler,
Yeni gelişen işitme kaybı veya kulakta çınlama, ses kısıklığı gibi yakınmalar varsa
Alkol ve sigara kullanıyorsanız…
AKCİĞER
Geçmeyen veya karakter değiştiren öksürük,
Kanlı, pis kokulu balgam,
Yeni gelişen ses kısıklığı veya değişikliği,
Göğüs ağrınız varsa,
Sık ve uzun süreli akciğer enfeksiyonu
(bronşit, zatürre) geçiriyor
Ve sigara kullanıyorsanız…
MEME
Memenizde ele gelen kitle,
Meme derisi üzerinde kalınlaşma, çökme veya çekilme,
Meme başından berrak veya kanlı akıntı varsa
Ve ailede meme kanseri hikayesi mevcutsa…
SİNDİRİM SİSTEMİ
Yutma güçlüğü, uzun süren kusma/bulantı,
Uzamış ishal veya kabızlık,
Barsak hareketlerinde düzensizlik,
Koyu renkli veya kanlı dışkı,
Uzun süreli karın ağrısı veya baskı hissi,
Açıklanamayan kilo kaybı varsa
Ve ailede barsak kanseri veya hastalığı hikayesi mevcutsa…
KADIN ÜREME ORGANI
Adette düzensizlik, fazla kanama veya uzun süreli kanama,
Adet dönemleri arasında veya menopoz sonrası kanama,
Cinsel ilişkiden sonra kanama,
Normalden fazla vajinal akıntı varsa
Ve östrojen tedavisi görüyorsanız…
RAHİM AĞZI KANSER RİSK FAKTÖRLERİ
Enfeksiyon (Human Papilloma Virüs),
Çok eşlilik,
Cinsel temasın 20 yaşından önce başlaması,
Çok doğum,
Sigara,
C Vitamin eksikliği,
Sık ve ağrılı idrara çıkma,
Kanlı idrar gelmesi,
Yeni gelişen iktidarsızlık,
Testislerde sertlik veya ele gelen ağrısız kitle varsa…
LENF SİSTEMİ
Boyun, koltukaltı ve kasıklarda ele gelen, çoğunlukla ağrısız kitleler,
Kilo kaybı,
Gece terlemeleri,
Uzun süren ve açıklanamayan ateşler,
Ciltte nedensiz beliren döküntü ve morluklar varsa…
İskelet Sistemi
Ele gelen kitle veya şekil bozukluğu,
Kemiklerde şiddetli ağrı,
Hareket kısıtlılığı varsa…
Sinir Sistemi
Şiddetli ve uzun süreli baş ağrıları,
Çift görme veya görme kaybı,
Yeni gelişen dengesizlik, baş dönmeleri, uyuşma veya felçler,
Şuur bulanıklığı, konsantrasyon güçlüğü,
Konuşma güçlüğü,
Kişilik değişiklikleri varsa…
AKCİĞER KANSERİ
Akciğer kanseri erkek ve kadınlarda ikinci en sık rastlanılan kanser türüdür.
ABD’de her yıl yaklaşık 100.000 erkek ve 60.000 kadın akciğer kanserinden ölmektedir.
Akciğer kanseri ölüme en fazla yol açan kanser türüdür.
Akciğer kanseri aynı zamanda önlenmesi en kolay kanserdir.
Kimler Risk Altında?
Boya, ilaç v.b. yapımında kullanılan kimyasal maddelere (arsenik, vinil klorid v.b.) maruz kalanlar,
Asbest, radon gibi maddelere maruz kalanlar,
Radyasyona ve hava kirliliğine maruz kalanlar…
Ne Yapmalı?
Hastaların %90’ında akciğer kanserine sigaranın sebep olduğu bulunmuştur. Bu nedenle sigara içiyorsanız bırakın.
Sigara içilen kapalı ortamlardan kaçının.
Hiç sigara içmediği halde akciğer kanseri olmuş hastaların üçte birinin pasif içici olduğu; yani fazla sigara içilen ortamlarda yaşadıkları saptanmıştır.
İşiniz gereği kimyasal maddeler ile çalışmanız gerekiyorsa düzenli olarak işyeri hekiminizin önerdiği aralıklarla muayenenizi olup, akciğer filminizi çektirmeyi ihmal etmeyin…
BARSAK KANSERİ
Kansere bağlı ölümlerin ikinci en sık sebebi kalın barsak kanserleridir. Son yıllarda gelişen tanı ve tedavi yöntemleri sonucu bu hastalık erken yakalandığında başarıyla tedavi edilebilmektedir.
Kimler Risk Altında?
Ailesinde barsak kanseri hikayesi olanlar,
Kalın barsaklarında polip tespit edilmiş hastalar,
Sigara içenler,
İltihabi Barsak Hastalıkları olanlar,
Asbeste maruz kalanlar,
Batı usulü (yağdan zengin, liften fakir, koruyucu maddeler içeren besinler ile) beslenenler,
Ne Yapmalı?
Sağlıklı ve dengeli beslenmeye dikkat edin.
Az yağlı, bol lifli (sebze, meyve, kepekli unla yapılmış yiyecekler) besinleri tercih edin.
Ailenizde barsak kanseri hikayesi varsa, dışkınızda kan gördüyseniz, dışkılama alışkanlığınızda değişiklik olduysa (uzun süreli ishaller veya kabızlık v.s.) yaşınız ne olursa olsun hekime başvurarak gerekli muayene ve testlerin yapılmasını sağlayınız.
Barsak kanserlerinin çoğu poliplerin sonradan kanserleşmesi ile oluşur. Poliplerin erken fark edilip çıkartılmasıyla kanser gelişmesi tamamen önlenebilir.
50 yaş ve üzerindeki sağlıklı bireylerin yılda bir kez dışkıda gizli kan baktırması ve her beş yılda bir parmakla makattan muayene ve kolonoskopi yaptırması önerilmektedir.
Yüksek risk grubundaki kişilerde (ailevi barsak kanserleri, iltihabi barsak hastalığı bulunanlar v.s.) yılda bir kez kolonoskopi ve muayene önerilmiştir
CİLT KANSERİ
Cilt kanseri, bilinen tüm diğer kanserlerden daha sık rastlanılan bir hastalıktır. Ancak genellikle yayılmaz ve kolay tedavi edilebilir.
Sadece melanoma denilen ve benlerden türeyen bir çeşit cilt kanseri oldukça tehlikeli ve ölümcüldür.
Kimler Risk Altında?
Açık tenli kişiler,
Uzun süre güneşe maruz kalanlar,
Ailesinde cilt kanseri olanlar,
Radyum, arsenik gibi bazı maddelere uzun süreli maruz kalanlar
Ne Yapmalı?
Uzun süre direkt güneş altında kalmayın.
Özellikle 11:00-16:00 saatleri arasında güneşlenmeyin veya güneş altında korunmasız çalışmayın, Koruma faktörü yüksek (en az 15) güneş kremleri kullanın ve bu kremleri vücudunuzun güneş gören yerlerine sürdükten 30 dakika sonra güneşlenmeye çıkın.
Ayda bir vücudunuzu yeni gelişen cilt değişikliklerine karşı muayene edin.
MEME KANSERİ
Meme kanseri kadınlarda en sık rastlanılan kanser türüdür.
Her yıl binlerce kadın meme kanseri tanısı ile hastanelere başvurmakta ve tedavi edilmektedir.
Erken tanı sayesinde bir çok kadın ölümcül olabilecek bu hastalıktan kurtulabilir.
Kimler Risk Altında?
40 yaşın üzerinde kadınlar,
Anne veya kız kardeşlerinde meme kanseri bulunan kadınlar,
Hiç çocuk sahibi olmamış kadınlar,
İlk çocuklarını 18 yaşın altında veya 30 yaş üzerinde doğuran kadınlar,
Östrojen kullanan kadınlar…
Ne Yapmalı?
Meme kanseri ne kadar erken tanınırsa tedavi edilme ve iyileşme olasılığı o kadar yüksektir.
Bunun için; 20 – 39 yaş arası kadınların
Ayda bir kendi kendine meme muayenesi yapmaları,
İki-üç yılda bir hekim tarafından muayene edilmeleri,
40 yaş ve üzeri kadınların
Ayda bir kendi kendine meme muayenesi yapmaları,
Yılda bir kez hekim tarafından muayene edilmeleri,
Yılda bir mamografi çektirmeleri önerilmektedir!
AYLIK MEME MUAYENESİ
- Ellerinizi kalçalarınızın üzerine koyun ve sağa-sola dönerek aynada göğüslerinizi dikkatlice inceleyin
2. Elleriniz belinizde iken omuzlarınızı ileri doğru çıkarın ve hafif öne eğilerek göğüslerinizi aynada tekrar inceleyin - Her iki göğüs ucunu hafifçe sıkarak akıntı gelip gelmediğini kontrol edin
- Ellerinizi kafanızın arkasında birleştirin ve kafanızı öne doğru bastırın. Bu pozisyonda sağa-sola dönerek göğüslerinizi aynada inceleyin.
İnceleme sırasında aşağıdaki sorulara yanıt arayın:
Göğüslerin büyüklüğünde veya şeklinde değişiklik var mı?
Göğsünüzün üzerinde cilt dokusunda renk değişikliği, kızarıklık, çukurlaşma, büzüşme dikkatinizi çekiyor mu?
Göğüs ucunda akıntı, kepeklenme, içeri çökme veya yön değiştirme görülüyor mu?
Yattığınız yerde:
Sol omzunuzun altına küçük bir yastık koyduktan sonra sol elinizi kafanızın altına yerleştirerek uygun pozisyon alın. Sağ eliniz açık ve parmaklarınız bitişik olduğu halde sol göğsünüzün üzerine koyun. Elinizin şeklini bozmadan ovma tarzında dairesel hareketler yaparak sol göğsünüzün tümünü ve sol koltuk altınızı belli bir düzen içinde muayene edin. Aynı işlemi sol elinizle sağ göğsünüze uygulayın.
Ciltte kalınlaşma, sertleşme var mı?
Göğüste ve koltuk altında ele gelen kitle var mı?
Sağ elinizle sol köprücük kemiğinin üstündeki ve altındaki çukur bölgeyi dairesel hareketlerle yoklayın. Daha sonra sabunlu elinizi köprücük kemiğinden göğüs ucuna doğru bastırarak kaydırın. Ciltte kalınlaşma, değişiklik veya cilt altında ele gelen kitle olup olmadığını kontrol edin. Aynı işlemi sol elinizle sağ taraf için uygulayın.
Bir elinizle göğsünüzü alttan destekleyin ve diğer elinizi göğsünüzün üzerinde ovma tarzında dairesel hareketlerle gezdirerek dikkati çeken cilt değişiklikleri veya kitle arayın.
Sol elinizi belinize koyun ve sağ eliniz açık ve parmaklarınız bitişik olduğu halde ovma tarzında dairesel hareketlerle sol koltuk altınızda ele gelen kitle olup olmadığına bakın. Aynı şekilde sol eliniz yardımıyla sağ koltuk altınızı muayene edin.
PROSTAT KANSERİ
Prostat kanseri erkeklerde en sık rastlanılan kanser türüdür.
80 yaşını aşmış erkeklerin dörtte üçünden fazlasında prostat kanseri tespit edilmektedir.
Erken tanı konduğunda tedavi edilebilir bir hastalıktır ama erken dönemde hiçbir yakınma yapmaz.
Prostat kanseri erkeklerde en sık rastlanılan kanser türüdür.
80 yaşını aşmış erkeklerin dörtte üçünden fazlasında prostat kanseri tespit edilmektedir.
Erken tanı konduğunda tedavi edilebilir bir hastalıktır ama erken dönemde hiçbir yakınma yapmaz.
Kimler Risk Altında?
Prostat kanserinin yaş dışında bilinen bir risk faktörü yoktur. Prostat kanserli hastaların % 80’inden fazlası 65 yaş ve üzeridir.
Yağdan zengin beslenmenin de prostat kanserine yakalanmayı artırıcı etkisi olduğu söylenmektedir.
Ne Yapmalı?
50 yaş ve üzerindeki her erkeğin yılda bir kez parmakla makattan prostat muayenesi olması ve PSA denilen kan testini yaptırması önerilmektedir.
RAHİM KANSERİ
Rahim kanseri gelişmiş ülkelerde yaşayan kadınlarda daha sık görülür.
Genellikle kendini menopoz sonrası vajinal kanamalarla gösteren bir kanserdir.
Kimler Risk Altında?
İlk adetini çok erken yaşlarda gören kadınlar,
Menopoza geç giren kadınlar,
Sadece östrojen içeren ilaçlarla tedavi gören kadınlar,
Hiç çocuk sahibi olmamış kadınlar,
Kısırlık hikayesi olan kadınlar,
Şişman, şeker hastalığı olan, yüksek tansiyonlu kadınlar daha fazla risk altındadır.
Çocuk doğurmuş olmanın ve doğum kontrol hapı kullanmanın rahim kanserine yakalanma riskini azalttığı gösterilmiştir.
Ne Yapmalı?
Normal olmayan adet kanamaları gördüğünüzde gecikmeden kadın-doğum doktorunuz ile temasa geçin.
Yılda bir kez düzenli kadın doğum muayenesi olun.
RAHİM AĞZI (SERVİKS) KANSERİ
Az gelişmiş ülkelerde daha sık rastlanılan bir kanser türüdür.
Tarama testleri sayesinde erken dönemde yakalanıp tedavi edilebilen bir kanserdir.
Kimler Risk Altında?
Cinsel olarak aktif olan her kadın,
Yaşlı ve düzenli tıbbi kontrolden uzak kadınlar,
Birden çok cinsel eşlilik,
Sigara kullanan kadınlar,
HIV (AIDS) virüsü taşıyan kadınlar,
Cinsel yolla bulaşan hastalıklara sık maruz kalan kadınlar…
Ne Yapmalı?
Rahim ağzından yapılan sürüntünün incelenmesi demek olan Pap test (Pap Smear) sayesinde serviks kanseri daha oluşmadan tanınabilmekte ve tedavi edilebilmektedir.
Cinsel olarak aktif olan veya menopoza girmiş her kadın yaşa bakmazsızın yılda bir kez Pap Smear ve kadın-doğum muayenesi yaptırmalıdır.
18 yaşın üzerindeki her kadının yılda bir kez Pap Smear yaptırması önerilmektedir.
YUMURTALIK KANSERİ
Kadınlarda en sık rastlanılan kanserler arasında dördüncü sıradadır. Ancak kadın üreme organlarına ait kanserler arasında en fazla ölüme yol açan hastalıktır.
Genellikle sessiz ve sinsi bir seyir izler, yakınma vermeye başladığında ise hastalık genellikle ilerlemiş olarak bulunur.
Kimler Risk Altında?
Hiç doğum yapmamış kadınlar,
Ailesinde yumurtalık kanseri hikayesi olan kadınlar,
Daha önce meme kanserine veya rahim kanserine yakalanmış kadınlar,
Birden fazla hamileliği olanlar ve doğum kontrol hapı kullananlarda ise yumurtalık kanseri oluşma riski azalır.
Ne Yapmalı?
Ne yazık ki, yumurtalık kanserinin erken evrelerde yakalanmasına olanak verecek nitelikte bir tarama testi yoktur. Bu nedenle düzenli kadın-doğum muayenesi önerilecek en uygun yoldur.
SİGARA VE KANSER
Ülkemizde her yıl ortaya çıkan 120.000 yeni kanserden en az 100.000’i sigara ile ilişkilidir.
Sigara, kansere bağlı ölümlerin % 30 undan sorumludur.
Akciğer kanserlerinin % 85’i sigaraya bağlıdır.Bir çalışmaya göre pasif sigara içiminin de akciğer kanseri riskini % 25 arttırdığı bulunmuştur.
Günde 1 paket sigara içen kişilerin içmeyenlere oranla 10 kat daha fazla akciğer kanserine yakalanma riski bulunmaktadır.
Kansere yakalanma riski sigara dumanına maruz kalma süresi ile doğru orantılıdır.
Akciğer kanserinin sebebi 100 hastanın 90’nında sigaradır.
Kendiniz sigara içmeseniz bile pasif içici olmanız, yani çevrenizde içilen sigaranın dumanına maruz kalmanız kanser riskinizi arttırır.
Pasif içicilik akciğer kanserine bağlı ölümlerin % 3’ünden sorumludur.
Eşleri sigara içen kadınlarda akciğer kanserine yakalanma riski, içmeyenlere nazaran % 30 daha fazladır.
Günde 20 ve üzeri sigara içilen bir ortamda bulunan pasif içicilerin akciğer kanserine yakalanma riski 2 kat artmış olarak bulunmuştur.
BESLENME YAŞAM TARZI VE KANSER
Günde 5-8 porsiyon sebze ve/veya meyve yemeye çalışın.
Bol miktarda sebze ve meyve ile beslenen kişilerde kansere % 50 oranında az rastlanmıştır.
Kırmızı et yerine tavuk, balık, kuru baklagiller tüketilmelidir
Çavdar, kepek, yulaf gibi liften zengin besinleri tercih edin.
Yağsız beslenmeye özen gösterin.
Kızartmaktansa yemekleri haşlamayı veya buharda pişirmeyi tercih edin.
Besinlerin tütsülenmesi, tuzlanması, nitrat/nitrit gibi kimyasal koruyucularla işlenmeleri sonucu kansere yol açan bazı maddeler oluşur. Örneğin sucuk, salam, sosis, salamura et gibi yiyecekler fazla miktarda nitrit/nitrat içerirler. Bu tür besinleri çok tüketenlerin yanında C vitamini alması koruyucu olabilir.
A, C, E, D vitaminleri, riboflavin, tiamin, folik asit, pantotenik asit ile çinko, iyot, kalsiyum, demir, selenyum ve molibden gibi mineraller yeterli olarak alındıklarında kansere karşı koruyucu oldukları düşünülmektedir.
Nikel, kurşun, kadmiyum, arsenik ve asbestin ise kanser yapıcı etkisi vardır.
Günde 2-3 bardak yağı azaltılmış süt için ve/veya süt ürünleri ile beslenin.
Sigara içmeyin. Kapalı, sigara içilen ortamlardan uzak durun.
Alkol almamayı tercih edin.
Haftada en az 3-4 kez spor yapın. İdeal kilonuzda kalmaya çalışın.
Uzun süreli güneş altında durmaktan kaçının.
Kimyasal koruyuculu hazır yiyecekler yerine doğal besinlerle beslenmeyi tercih edin.
KANSERDE ERKEN TEŞHİS
Tedavi şansını arttırır.
Tedaviyi kolaylaştırır.
Tedavi giderlerini azaltır.
Doku ve organ kaybını önler.
Sakatlık bırakmaz.
HAYAT KURTARIR.
BAŞVURULACAK SAĞLIK KURUMLARI
En Yakın Birinci Basamak Sağlık Kurumları
Aile Sağlığı Merkezi (Aile Hekimi)
Eğitim ve Araştırma Hastaneleri
Kanser Teşhis ve Tarama Merkezleri
Üniversite Hastaneleri
Son Yorumlar